10 เครื่องมือพื้นฐานสำหรับช่างตีมีดมือใหม่ ราคาประหยัด ใช้งานได้จริง
เครื่องมือพื้นฐานสำหรับช่างตีมีด จำเป็นต้องเลือกให้เหมาะมือและมีคุณภาพดีสามารถใช้งานได้จริงและควรมีราคาประหยัด เพราะในขั้นตอนการทำงานมีดเราไม่สามารถจับชิ้นงานด้วยมือเปล่าได้ และชิ้นงานที่มีความร้อนสูงก็เป็นอันตรายต่อผู้ทำงาน เครื่องมือจึงต้องเหมาะสมและมีความปลอดภัย สำหรับผู้ที่อยากลองตีมีดด้วยตัวเองสักเล่ม บทความนี้จะพาคุณไปตรวจสอบว่า 10 เครื่องมือพื้นฐานที่ช่างมีดมือใหม่ต้องมีจะประกอบไปด้วยอะไรบ้าง และถ้าหาไม่ได้ก็จะมีการแนะนำการดัดแปลงอุปกรณ์อื่น ๆ มาทดแทนกันครับ
1.ค้อนตีเหล็ก
โดยทั่วไปค้อนตีเหล็กแบ่งเป็น 4 ชนิดคือ
- ค้อนตีแบนหรือค้อนตีบุก เป็นค้อนขนาดใหญ่ที่ตีให้โลหะมีความแบนเรียบเสมอกัน
- ค้อนตีแผ่ เป็นค้อนขนาดกลางที่มีลักษณะหน้าค้อนนูนมีสันแนวตั้งหรือแนวนอนเพื่อแผ่แผ่นโลหะออกในทิศทางที่ต้องการ
- ค้อนตีหลาบ หรือค้อนตีแต่งเป็นค้อนขาดเล็กที่ใช้ในการตีแต่งทรงมีให้มีลักษณะรูปทรงตรงตามแบบและยังใช้ในการตีปั้นคม
- ค้อนตีทาบ มีลักษณะเป็นค้อนหน้าแบนกว้างใช้ตีดัดทาบลงบนใบมีดให้ตรงและค้อนชนิดนี้ใช้ตีดัดมีดในขั้นตอนการชุบได้ด้วย
แต่สำหรับช่างมีดมือใหม่ที่มีงบจำกัด ก็อาจจะเลือกใช้ค้อนปอนด์ขนาดประมาณ 4 ปอนด์เพียงแค่ด้ามเดียวก็ใช้ได้เช่นกันครับ
2.ทั่ง
สำหรับอุปกรณ์ในการรองตีมีด จะมี 3 ชนิดคือ
- ทั่งหัวเห็ด มีลักษณะหัวนูนรูปทรงคล้ายลิ่มใช้ตอกหรือฝังลงบนท่อนไม้ ทั่งชนิดนี้นิยมใช้ในการตีแผ่เหล็กเพื่อให้เหล็กยืดขยายในรูปทรงที่ต้องการ
- ทั่งหน้าเรียบ ใช้เพื่อตีทาบเหล็กให้ใบมีดมีความตรงไม่บิดงอ ทั่งชนิดนี้เป็นทั่งสำคัญที่ใช้ในการตีทาบคม
- ทั่งตัวโอหรือทั่งบ้อง ใช้ในการตีโค้งหรือตีบ้องมีด มีลักษณะเป็นเหล็กเส้นที่ถูกตีแต่งปลายให้แหลมกรวยแล้วดัดโค้งเป็นสระโอฝังลงบนท่อนไม้ขนาดใหญ่
ส่วนผู้ที่กำลังเริ่มต้นฝึกหัดตีมีด สามารถใช้หัวค้อนปอนด์ขนาดมากกว่า 12 ปอนด์มาฝังลงบนท่อนไม้เนื้อเหนียว เช่น ไม้แดง ไม้เต็ง ไม้รัง ควรเลือกไม้ที่ปราศจากร่องรอยการผุ มิเช่นนั้นจะทำให้ไม้แตกหรือทั่งยุบตัวครับ
3.คีมจับเหล็ก
เป็นอุปกรณ์ที่ใช้ในการจับเหล็กร้อน นับเป็นส่วนสำคัญที่ทำหน้าที่แทนมือจับของช่างตีมีด ลักษณะของคีมจับคล้ายกรรไกร แบ่งชนิดตามลักษณะปากจับได้ 4 ชนิดคือ
- คีมจับถ่าง เป็นเป็นลักษณะครีมที่มีด้ามจับและปากคีมตรงปากคีมทั้งสองข้างขนานกันจนถึงด้ามจับ มีจุดหมุนเป็นคานยื่นออกมาในส่วนคอคีม เมื่อบีบด้ามจับปากคีมก็จะอ้าออก ใช้เพื่อจับชิ้นงานที่มีลักษณะท่อ ปากคีมจะยึดบริเวณด้านใน
- คีมปากแบน มีลักษณะเป็นครีมขาไขว้สามารถบีบจับชิ้นงานที่มีลักษณะแบน เช่น เหล็กแหนบ บาร์เลื่อย ผานไถ เป็นครีมที่ให้แรงจับยึดสูงจึงนิยมใช้ในการจับใบมีดที่ผ่านการตีขึ้นรูปแล้ว
- คีมจับเหล็กแท่งหรือคีมปากกลม บริเวณปากคีมจะมีลักษณะจีบขอบเข้าหากันเพื่อให้จับเหล็กแท่งทรงกระบอกได้โดยไม่ลื่นหลุดจากปากครีม
- คีมปากโค้ง ลักษณะคล้ายกับคีมปากนกแก้วที่ใช้มัดลวดออกแบบมาสำหรับจับบิดชิ้นงานเหล็กแท่งกลมหรือแท่งเหลี่ยมนิยมใช้ในการจับเหล็กร้อนเพื่อบิดให้เกิดเกลียว
4.ที่สูบลม
มีทั้งแบบปั๊มหอยโข่งที่ใช้พลังงานไฟฟ้า และที่สูบลมแบบโบราณ ซึ่งที่สูบลมแบบโบราณนี้ในกลุ่มสกุลช่างจีนหรือช่างไทยใหญ่จะใช้ที่สูบลมแบบถุงจีบมีลักษณะเป็นไม้ประสานกับถุงทายางไม้เมื่อขยับเชือกชักก็จะทำให้แผ่นไม้ยกขึ้น ถุงผ้าก็จะเกิดการขยายตัวเพื่อดูดเอาอากาศภายนอกเข้าสู่ตัวสูบ หากปล่อยมือหรือดึงกลไกชักด้านล่าง แผ่นไม้ประคองสูบก็จะบีบตัวเข้าหากันทำให้เกิดการปล่อยลมออกมาเป่าไฟ สูบชนิดนี้เรียกอีกอย่างว่าสูบหัวหมาเพราะบริเวณปลายสูบนิยมแกะสลักเป็นรูปหัวหมา
นอกจากนี้ยังมีสูบโบราณอีกแบบซึ่งเป็นสูตรกระบอก มีทั้งแบบตั้งและแบบนอนซึ่งเป็นที่สูบลมจากกกระบอกไม้ขนาดใหญ่ โดยจะเชื่อมต่อส่วนปลายเข้ากับเตาไฟตีมีด โครงสร้างสู่ภายในจะมีลูกผ้ามีหน้าที่เป็นลูกสูบ เมื่อคืนก้านสูบไปมาก็จะเกิดแรงดันที่ต่างกันทำให้ปล่อยลมออกมาบริเวณเตาไฟได้ครับ
5.สิ่ว
ช่างมีดจะใช้สิ่วในการเซาะฝักมีดให้สามารถสวมใบมีดเข้ากับฝักได้ ถือเป็นอุปกรณ์พื้นฐานที่ช่างมีดต้องมี ซึ่งสิวที่นิยมใช้จะมี 3 ชนิดคือ
- สิ่วโกบหรือสิ่วเล็บมือ เป็นสิ่วที่มีคมโค้งใช้ในการตอกเสาะบริเวณที่เป็นส่วนโค้งและยังใช้ในการเซาะร่องฝักมีดได้ด้วยครับ
- สิ่วตัดหรือสิวปากแบน จะใช้ในการตอกเส้นและเซาะขูดขัดเอาเนื้อไม้บริเวณที่ฝักสัมผัสกับแก้มมีด
- สิ่วช้อนหรือสิวด้ามยาว ช่างมีดในบางพื้นที่เรียกว่าสิวคออ่อนเนื่องจากมีลักษณะคอสิ่วที่โค้งคล้ายช้อน ออกแบบมาเพื่อใช้ในการเซาะเอาพื้นผิวไม้บริเวณฝักมีดออกนั้นเอง มักจะพบการใช้งานสิ่วชนิดนี้ในการเซาะร่องฝักดาบซึ่งเป็นฝักที่มีความยาวมากจนสิ่วชนิดอื่นเข้าไม่ถึงครับ
6.ตะไบ
ตะไบ ใช้ในการตะไบแต่งรูปทรงใบมีดและยังใช้ในการขับคมมีดให้มีความบางและเรียบเนียนเสมอกัน ตะไบที่ช่างมีดใช้จะมี 3 ประเภท คือ
- ตะไบแบน ใช้ในการตะไบแต่งคมและตะไบใส่แก้มมีดเพื่อให้มีพื้นผิวที่เสมอกัน
- ตะไบกลมหรือตะไบหางหนู ใช้ตกแต่งในส่วนที่โค้งเว้าวงแคบและใช้ในการตกแต่งแกะสลักใบมีดในพื้นที่ที่ตะไบทั่วไปเข้าถึงไม่ได้
- ตะไบบุ้ง มีลักษณะเป็นส่วนโค้งนูนของวงกลมในอีกด้านใช้เพื่อตะไบคมมีดในบริเวณที่มีความโค้งและบริเวณที่เป็นรอยหยักก็สามารถใช้ขอบตะไบชนิดนี้ขูดได้ครับ
นอกจากนำมาขัดแต่งมีดที่ตีขึ้นล้ว ตะไบเก่าที่ไม่สามารถใช้งานได้แล้วก็ยังสามารถนำมาตีมีดหรือตีดาบศอกจากตะไบหรือตีดาบศอกได้เช่นกันครับ
7.กระดาษทราย
จากขัดแต่งมีดแล้ว ก็จะมาเก็บรายละเอียดด้วยกระดาษทราย จะมีทั้งกระดาษทรายแห้งและกระดาษทรายน้ำ
- กระดาษทรายขัดแห้ง จะใช้ในการขัดไม้และขัดเปิดผิวเหล็ก
- กระดาษทรายน้ำ มีลักษณะเป็นกระดาษทรายหน้าขัดสีดำ ใช้ในการขัดผิวใบมีดให้มีความเรียบเนียนรวมไปถึงใช้ในการขัดขึ้นคมให้ใบมีด ลับคมมีดคมดอกบัว ซึ่งการลับมีดด้วยหินทั่วไปไม่สามารถให้ลักษณะคมดังกล่าวได้จึงจำเป็นต้องใช้กระดาษทรายครับ
8.หินลับมีด
ไม่ว่าช่างมีดจะมีเครื่องมือที่ใช้ในการขัดคมมีดมากเพียงใด การลับคมด้วยหินลับมีดก็จะช่วยให้ใบมีดมีแนวคมที่เที่ยงตรงแม่นยำไม่บิดเบี่ยงออกจากแนวสันมีด หินลับมีดควรมี 3 ชนิด คือ
- หินชนิดหยาบ ที่มีความละเอียดประมาณ 120 กริท ใช้ในการลับคมปรับระดับคมมีดให้เสมอกันและเป็นการตัดร่องคมเพื่อให้ได้องศาที่ต้องการ
- หินละเอียดปานกลาง ใช้ในการลบขนแมวอันเป็นร่องรอยจากการใช้หินหยาบรับคมนอกจากนี้ยังใช้ในการตกแต่งขอบโค้งด้านในที่ใกล้กับปลายคมให้มีองศาที่เหมาะสมสม่ำเสมอ
- หินละเอียด เป็นหินที่ใช้ในการลับคมขั้นตอนสุดท้ายควรมีความละเอียดมากกว่า 2,000 กริท หินประเภทนี้มักจะใช้หินโคลนดำเพราะมีค่าความละเอียดสูงมากครับ
9.สว่าน
แม้ว่าในกรรมวิธีดั้งเดิมในการเจาะด้ามมีดนั้น จะใช้การเผาเหล็กให้ร้อนจัดแล้วแทงลงในเนื้อไม้เพื่อให้เกิดรู แต่การเจาะรูลักษณะดังกล่าวจะทำให้เนื้อไม้แห้งกรอบและมีการเปราะแตกได้ง่าย ดังนั้น สว่านจึงเป็นเครื่องมือช่างที่มีความสำคัญในการเจาะด้ามมีดครับ
สว่านที่ใช้เจาะด้ามได้ง่ายคือสว่านไร้สาย เพราะเคลื่อนไหวได้อย่างอิสระ และมีรอบการเจาะที่ไม่สูงจนเกินไป หากรอบของสว่านสูงจัดก็อาจทำให้รูเจาะเกิดการเบี่ยงไม่ตรงตามที่ต้องการนั่นเองครับ
10.ขี้ผึ้งทาไม้
ในขั้นตอนสุดท้ายของการทำมีด แม้ว่าฝักมีดจะผ่านการเคลือบแลคเกอร์หรือใช้สารเคลือบแข็งแบบเคมีมาแล้วก็ตาม แต่การใช้ขี้ผึ้งทาไม้ที่ทำจากขี้ผึ้งแท้ ใช้น้ำมันไม้จากธรรมชาติโดยไม่ใช้สารเคมีที่เป็นพิษก็จะมีความปลอดภัยต่อผู้ใช้งานมีด ช่างทำมีดมืออาชีพจึงนิยมใช้ขี้ผึ้งทาไม้สูตรธรรมชาติที่ทำจากขี้ผึ้งแท้มาเป็นสารเคลือบชั้นนอกสุดเพื่อใช้ในการทาชักเงาด้ามและฝักของมีดครับ
นอกจากนี้ ขี้ผึ้งทาไม้ยังสามารถใช้เป็นสารทาใบมีดเพื่อป้องกันการเกิดสนิมได้อย่างมีประสิทธิภาพ การทาใบมีดด้วยขี้ผึ้งแท้นอกจากจะช่วยป้องกันสนิมแล้ว ก็ยังช่วยลดการเสียดสีของฝุ่นที่อยู่ในฝักมีดกับใบมีดเพื่อไม่ให้เกิดรอยขูดขีด และขี้ผึ้งแท้ไม่เป็นอันตรายเมื่อต้องใช้มีดในการทำกับข้าวอีกด้วย
ฉัตรสุมาลย์ ภูแต้มนิล
นักเขียนและผู้รังสรรค์งานฝีมือของ ชาน่าคราฟต์ Chana Craft
